Sprinkler Söndürme Sistemleri

Sprinkler Söndürme Sistemleri: Tipleri, Tasarımı ve Teknik Bileşenleri

Sprinkler sistemleri, otomatik yangın söndürme sistemlerinin en yaygın ve güvenilir türlerinden biridir. Endüstriyel tesislerde, lojistik depolarda, ticari yapılarda ve yüksek riskli alanlarda yaygın olarak kullanılır. Bu makalede, sprinkler sistemlerinin çeşitleri, tasarım kriterleri, kullanılan sprinkler tipleri ve teknik bileşenleri detaylı olarak ele alınmaktadır.

Sprinkler Sistemlerinin Temel Amacı

Yangın anında alevin yayılmasını kontrol altına almak veya söndürmek için otomatik olarak devreye giren bu sistemler:

Su ile hızlı müdahale sağlar
Algılama ve söndürme işlemi aynı anda gerçekleşir
İnsan müdahalesine gerek olmadan çalışır
Hedefli su uygulaması ile maddi kayıpları minimize eder

Sprinkler Sistem Tipleri

1. Islak Borulu Sistemler

En yaygın sistemdir.
Borular sürekli olarak su ile doludur.
Sprinkler başlığı patladığında anında su boşalır.

2. Kuru Borulu Sistemler

Donma riski olan bölgelerde kullanılır.
Borular hava veya azot ile doludur.
Sprinkler çalıştığında hava boşalır, ardından su akar.

3. Deluge (Boşaltma) Sistemler

Tüm sprinkler başlıkları açık tiptir.
Bir dedektör yangını algıladığında tüm başlıklardan su boşalır.
Kimyasal tesisler, jet yakıtı depoları gibi yüksek riskli alanlarda kullanılır.

4. Ön Tepkili (Pre-action) Sistemler

Borular hava ile doludur, sistem hem dedektör hem sprinkler tetiklemesiyle çalışır.
Elektronik sistemlerle entegredir.
Müzeler, veri merkezleri gibi suyun yanlış boşalmasının sorun yaratacağı alanlarda tercih edilir.

Sprinkler Başlıkları: Teknik Özellikler ve Kullanım Alanları

Sprinkler başlıkları, yangın çıktığında ısı ile aktive olarak suyun boşalmasını sağlar. Tipik teknik özellikleri ve türleri:

1. Standart Tepkili Sprinkler (Standard Response – SR)

Aktivasyon süresi daha uzundur (genellikle 68°C – 74°C arası)
Genellikle depo ve endüstriyel alanlarda kullanılır

2. Hızlı Tepkili Sprinkler (Quick Response – QR)

Aktivasyon süresi çok kısadır (57°C – 68°C)
Ofis, otel, konut gibi yaşam alanlarında kullanılır

3. Yönlendirilmiş Sprey Sprinkler

Belirli bir alana yönlendirilmiş su akışı sağlar
Raf araları, dar geçitler için idealdir

4. Gömme Tip Sprinkler

Tavan içine gömülüdür, estetik gerektiren alanlarda kullanılır
Aktivasyon sonrası tavan yüzeyini kırarak açılır

5. Açık Tip Sprinkler

Deluge sistemlerde kullanılır, ısıya duyarlı ampul içermez

6. ESFR (Early Suppression Fast Response) Sprinkler

Erken baskılama yapar, yangını başlarken söndürür
Yüksek raflı depolarda tercih edilir
100-150 L/dk debi sağlar, büyük damlalarla ısıyı hızla düşürür

Sprinkler Sistemlerinin Tasarım Kriterleri

TS EN 12845 standardına uygun olmalıdır
Binanın kullanım amacı ve yangın yüküne göre zonlama yapılmalı
Pompa ve depo sistemleriyle entegre çalışmalıdır
Borulama sistemi çap, uzunluk ve basınç kaybı hesaplarıyla belirlenmeli
Her zon için test vanası ve drenaj hattı bulunmalıdır

Hidrolik Hesaplamalar

En uzak noktaya en düşük basınçta dahi yeterli su ulaştırılması şarttır
NFPA 13 veya TS EN 12845’e göre tasarım debisi ve basıncı hesaplanır

Pompa ve Su Deposu ile Entegrasyon

Sprinkler sistemleri genellikle ıslak borulu sistemler olduğundan sürekli su gerektirir
Yangın su deposu ve pompa sistemi:
- En az 6 bar çıkış basıncı
- Min. 1000 L/dk debi sağlayacak şekilde boyutlandırılır
- Elektrikli ve dizel yedek pompalar birlikte kullanılmalıdır

Algılama ve Otomasyon ile Entegrasyon

Ön tepkili ve deluge sistemlerde algılama sistemleri zorunludur
Yangın alarm paneli ile sprinkler zonları eşleştirilir
BMS/SCADA üzerinden su akışı, vana durumu ve sprinkler aktivasyonu izlenebilir

Mevzuat ve Standartlar

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY)
TS EN 12845: Sabit yangın söndürme sistemleri – Otomatik sprinkler sistemleri
NFPA 13: Sprinkler sistemleri kurulumu standardı

Proje Yöneticilerine Tavsiyeler

Depo yüksekliği 5 metreyi geçiyorsa mutlaka ESFR değerlendirilmelidir
Borularda basınç testleri en az 1,5 kat çalışma basıncıyla yapılmalı
Sprinkler zonlarına erişim kolaylığı sağlanmalı
Her 6 ayda bir test edilerek raporlanmalıdır

Sonuç: Sprinkler Sistemleri Yangın Güvenliğinin Temelidir

Sprinkler sistemleri, algılama ve söndürmeyi aynı anda yapan en etkili yangın güvenlik sistemlerinden biridir. Doğru sprinkler başlığı seçimi, uygun tasarım ve güçlü su temini ile bu sistemler hem can hem mal güvenliği sağlar. Limit Endüstri Makine A.Ş., EN ve NFPA standartlarına uygun, ihtiyaca özel sprinkler sistemleri projelendirme, kurulum ve test hizmetleri sunmaktadır.