Kaçış Mesafeleri

Binaların Yangından Korunması Yönetmeliğine Göre Kaçış Mesafeleri: Teknik İnceleme ve Uygulama Esasları

1. Giriş

Yangın güvenliği tasarımlarında kaçış mesafesi (kaçış yolu uzunluğu), kullanıcıların güvenli bir şekilde binayı terk edebilmesi için hayati önem taşır. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, farklı kullanım türlerine sahip yapılarda, kullanıcı yoğunluğu, risk sınıfı ve sprinkler sistemine bağlı olarak kaçış mesafeleri için sınır değerler belirlemiştir. Bu mesafeler, can güvenliği odaklı olarak tasarlanmalı ve projelendirme aşamasında kesinlikle dikkate alınmalıdır.

2. Kaçış Mesafesi Nedir?

Kaçış mesafesi, yangın anında kullanıcıların bulunduğu noktadan ilk güvenli alana (korunmuş kaçış merdiveni, dış kapı veya yangın güvenlik holüne) ulaşması gereken en uzun yatay yol uzunluğudur.

Not: Yönetmelik, kaçış mesafesini "ölçülebilir en kısa yürüyüş yolu" olarak tanımlar. Düz çizgi mesafesi değil, gerçek yürüyüş güzergâhı esas alınır.

3. Yönetmeliğe Göre Kaçış Mesafesi Limitleri

Bina Kullanım Sınıfı	Sprinklersiz Bina (m)	Sprinklerli Bina (m)	Açıklama
Konut Yapıları	30 m	45 m	Düşük riskli kabul edilir.
Ofis / Büro Yapıları	30 m	50 m	Yoğun kullanıcı trafiği dikkate alınır.
Alışveriş Merkezi (AVM) / Ticari Alanlar	30 m	60 m	Yüksek insan yoğunluğu nedeniyle sprinkler zorunlu hale gelir.
Endüstriyel Yapılar (Düşük Tehlike)	30 m	60 m	Üretim olmayan depolama alanları dahil.
Endüstriyel Yapılar (Yüksek Tehlike – Boyahane, Kimyasal Hatlar)	20 m	45 m	Yanıcı solventler nedeniyle sınır daha düşüktür.
Hastane / Sağlık Yapıları	30 m	50 m	Tahliye hızı düşük kullanıcı profili.
Eğitim Yapıları (Okul, Kampüs)	30 m	45 m	Yoğun ve hareketli öğrenci trafiği.

4. Tek Yönlü ve Çift Yönlü Kaçış Tanımı

Yönetmelik, kaçış yönüne bağlı olarak iki farklı ölçüm yöntemini belirtir:

Tek Yönlü Kaçış (Tek Tahliye İmkânı)
Kullanıcı, sadece tek bir çıkışa doğru ilerleyebiliyorsa mesafe kısıtlaması daha düşüktür.
Çift Yönlü Kaçış (Alternatif Tahliye İmkânı)
Kullanıcı aynı uzaklıkta en az iki çıkışa yönlenebiliyorsa, belirtilen mesafeler %50 oranında uzatılabilir.

5. Kaçış Mesafesi Ölçüm Kuralları

Kaçış mesafesi ölçülürken:

✔ Duvar köşeleri dönülerek gerçek yürüme hattı üzerinden hesaplama yapılır.
✔ Koridor genişliği en az 120 cm olmalıdır.
✔ Sprinkler sistemi ve yangın algılama sistemi varlığı, mesafe sınırlarını artırabilir.
✔ Duman kontrol sistemleri bulunan yapılarda, mesafe limitleri yönetmelik madde 34'e göre yeniden değerlendirilebilir.

6. Boyahane ve Endüstriyel Alanlarda Durum

Boyahaneler ve solvent bazlı üretim hatları, yönetmelikte Yüksek Tehlikeli Alan olarak değerlendirilir. Bu durum şu sonucu doğurur:

Sprinklersiz boyahanede kaçış mesafesi maksimum 20 metre ile sınırlandırılmıştır.
Sprinkler ve duman tahliye sistemi entegre edilmişse, mesafe en fazla 45 metre olabilir.
Bu tür alanlarda en az iki yönlü kaçış güzergâhı planlanmalıdır.

7. Profesyonel Değerlendirme

Kaçış mesafeleri, yangın güvenliği tasarımının en kritik parametrelerinden biridir. Proje çizimlerinde (DWG, IFC, BIM) kaçış yolları mutlaka renk kodlu ve boyutlandırılmış şekilde gösterilmeli ve yönetmeliğin ilgili maddesine atıf yapılmalıdır.

Proje kontrol birimleri (İtfaiye / Yapı Denetim) kaçış mesafelerini en sık reddedilen kriterlerden biri olarak belirtmektedir. Bu nedenle projelendirme sürecinde mesafe optimizasyonu ve koridor yönlendirme mantığı titizlikle uygulanmalıdır.